Ekonomi için sağlık kavramı 2020 yılı için çok büyük önem taşımaktadır.Ülkemizde yaklaşık olarak 2 aydır karantina süreci mevcut. Evde kaldık, hayatımızı eve sığdırdık, hayat evde dedik. Peki bu süreçte ülke ekonomimiz nerede? Kötü haber ekonomimizde karantinada…
Karantinada ki Ekonomi
Covid-19 ile birlikte sağlığımız için uygulanması zorunlu olan bazı tedbirler ülke ekonomimizi doğrudan ve dolaylı olarak etkisi altına almaktadır. Geçtiğimiz yıl ülkemiz 2020 yılı için büyüme planları yaparken, şimdi ekonomimiz hangi oranda daralacak analizlerine yönelmek zorunda kalmaktadır.Üstelik bu durum ülkemize özel bir durum olarak değil tüm dünyada etkin olan bir durum olarak karşımıza çıkmaktadır.
Türkiye’de Sektörlere Genel Bir Bakış
Türkiye’de küresel salgının etkilerinin ilk hissedildiği noktalardan biri tüketim olmaktadır. Covid-19 hastalığının yayılım hızının azaltılması adına karantina uygulaması, lokanta, kafe ve eğlence sektörleri faaliyetlerinin durdurulması, alışveriş merkezlerinin kapatılması gibi uygulamalar bireysel tüketimin azalmasına neden olmaktadır.
Tedbirler kapsamında karantinaya alınan bölgeler, seyahat kısıtlamaları, yarı zamanlı çalışma, sokağa çıkma yasağı, bazı fabrikaların üretim durdurma kararları sonucunda üretim kanadında da azalış söz konusu olmaktadır.
Sağlık krizinin önüne geçmek için alınan tedbirler turizm sektörü kanadında da yara açmaktadır. Türkiye ekonomisine baktığımız zaman turizm sektörü önemli bir paya sahip olmaktadır. Seyahat engelleri, insanların korkuları, havacılık ve fuarcılık faaliyetlerinin de azalmasıyla ülke ekonomimiz için önemli bir kaynak olan turizm sektörünün gelirlerinde azalma olmasına neden olmaktadır.
Acı ama olası beklentiler
Uluslararası Para Fonu’nun (IMF) yayınlamış olduğu “2020 yılı Bahar Dönemi Ekonomik Görünüm ” raporuna göre yaşanılan küresel salgın nedeniyle normalde Türkiye için öngörülmüş olan %3 büyüme beklentisi %5 küçülme olarak güncellendi. Bu beklenti dünya ekonomisi için ise 2020 yılında %3 daralama yaşanacağı yönündedir. IMF’nin raporuna göre Türkiye işsizlik oranındaki beklenti ise %13 seviyesinden %17 seviyesine yükseleceği yönünde değişmiştir.
Ülkemiz ve dünyanın genel ekonomik durumu göz önüne alındığı zaman ekonomik resesyon bu koşullar altında beklenen bir durum olarak karşımıza çıkmakta ve tabi ki kaçınılmaz bir durumdur. Ekonomi politikaları ise resesyonun depresyona dönüşmemesi için en etkin şekliyle kullanılmalıdır.
Peki bu durumda ne yapılmalı ?
İşte bu noktada dikkatinizi çekmek istediğim önemli noktalar var…Bu durumda nasıl bir ekonomi politikası uygulanmalı?
Yakın geçmiş zamanda yaşamış olduğumuz 2008 ekonomik krizinde gelişmiş ülkelerin yaygın olarak kullandığı bazı politikalar mevcut. Bu politikalar para ve maliye politikalarına ek olarak kullanılan makro ihtiyati politikalardır. Makro ihtiyati politikalar; finansal sektörün denetim ve düzenlemesi ile ilgili, sermaye kontrollerini de içeren önemlerden oluşuyor. Daha çok tamamlayıcı nitelikte olan bu politikalar finansal şoklarda etkinliği yüksek olan politikalar olmaktadır.
Ancak şu an yaşanılan durum finansal şoktan ibaret değildir. Bu nedenle bu politikaların etki seviyesi düşük olmaktadır. O halde geriye para ve maliye politikaları kaldı…
Para Politikası Etkinliği
Para politikası uygulandığını düşünelim. Tek başına kesinlikle yeterli olmayacaktır. Çünkü dünyada birçok ülke ve Türkiye biliyorsunuz ki faiz oranlarını oldukça indirdi. Buda artık bu noktada yapılacak hamleleri kısıtlamaktadır.Ayrıca karşımızda şöyle bir sorun var; pandemi ortamı mevcut olduğu için talepte yaşanılan şokun önüne geçmek oldukça zor. Hareket alanı kısıtlanmış evde kalmak zorunda olan bireylerin yüksek tüketim harcamaları yapmalarını beklemek akıllıca bir davranış olmayacaktır. Peki faizler düşük olduğu için iflas konumuna gelen bir şirket yatırım yapmayı öncelikleri içine alabilir mi?
Tabiki hayır..
Bu nedenle para politikası da şu an içinde bulunduğumuz kriz için etkin durumdadır diyemeyiz. Belki az etkin yorumunu yapabiliriz.
Maliye Politikası Etkinliği
Yaşadığımız krizle mücadele bunların içinde en etkin politika maliye politikaları diyebiliriz. Ancak bunu diyebilmemiz için de maliye politikası salgının ekonomi üzerindeki etkisi kadar büyük bir önlem paketi içermeli. İşte bu noktada ekonominin yeterli güce sahip olması gerekiyor. Gelişmiş ülke ekonomilerinin bile yetersiz kalabildiği geniş paketlerin kaynağının nasıl sağlanacağı önemli bir nokta.Hükümetler ekonomik daralma ve düşen vergi gelirleri nedeniyle bu konuda sıkıntıya girmekte ve borçlanmalar artmaktadır. Bu noktada devreye merkez bankası girmelidir. Pandemi döneminde yapılacak olan büyük kamu harcamaları için merkez bankası hükümet tahvilleri alımları gerçekleştirebilir. Bu borçlanmaları kolaylaştıracaktır. Yani hükümetimiz piyasadan borçlanmış olacaktır, Kamu harcamalarını bu yolla arttırabilecektir.
Peki tahvillerimiz tükendi bu durumda ne yapacağız?
Son Çare
İşte bu noktada eskiden söylendiğinde absürt karşılanan ama şuan faydalı olabileceği düşünülen bir çözüm son çare olarak karşımıza çıkıyor.
Merkez bankasının para basması…
Bu seçeneğin son günlerde normal karşılanıyor olması hiç normal değil…
Durum gerçekten çok ciddi.Sağlık krizi büyük bir ekonomik krizi tetiklemektedir. Sağlık krizini aşmadan ekonomik krizin üstesinden gelmek pek olası değildir. Bu nedenle şu an da kısıtlamaların yavaş yavaş kaldırılmasıyla bireysel olarak aldığımız önlemlerde bir gevşeme söz konusu olmamalı ki bu zamana kadar alınan yol anlamını yitirmemelidir .
Ekonomimizin sağlıklı kalması için toplumumuzda sağılıklı kalmalı bu nedenle önlemlerimizi almaya devam etmeliyiz.
KAYNAKÇA
TÜBA – Covid-19 Pandemi Değerlendirme Raporu
https://aybu.edu.tr/yulisa/contents/files/ULI%CC%87SA12_Kovid_19_Ekonomik_Etkiler.pdf
